ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΤΗΣ ΦΩΚΙΔΑΣ : Ο ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝΑΣ ΚΑΙ Ο ΒΑΡΟΝΟΣ ΧΟΜΠΧΑΟΥΣ ΣΤΟ ΧΡΙΣΣΟ ,ΣΤΗΝ ΣΚΑΛΑ ΣΑΛΩΝΩΝ (ΙΤΕΑ), ΣΤΟΥΣ ΔΕΛΦΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΛΕΜΜΕΝΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΗ ΤΩΝ ΣΑΛΩΝΩΝ.

 Ο Τζορτζ Βύρωνας , ο 6 βαρόνος Byron και ο Τζον Χομπχαους ο 1 Βαρόνος Broughton ήταν κοντινοί φίλοι και συμφοιτητές που σπούδασαν  στο Κολλέγιο της Αγίας Τριάδας , ενός από τα 31 κολλέγια του Κέιμπριτζ. Η πολύ στενή φιλική τους σχέση , τα κοινά ενδιαφέροντα και η αγάπη για το πολιτισμό της Αρχαίας Ελλαδας τους οδήγησε στο κοινό ταξίδι τους στην Ελλάδα, Αλβανία και την Τουρκία  από  το 1809 έως το 1811. Αργότερα έγιναν κουμπάροι και το 1816 , μετά το χωρισμό του Λόρδου Βύρωνα ο Χομπχαους κρατούσε σημειώσεις του 4 κεφαλαίου του ποιήματος του Βύρωνα «Το προσκύνημα του Τσαιλντ Χαρόλτ» , πού είναι αφιερωμένο στον ίδιο.

Στο  ταξίδι στην Ελλάδα, Αλβανία και την Τουρκία ο  Χομπχαους σε αντίθεση με τον Λόρδο Βύρωνα κρατούσε αναλυτικότατες σημειώσεις από όλα τα μέρη που επισκέφτηκαν οι διάσημοι φίλοι. Στις 25/9/1809 φτάσανε με το πλοίο στην Πρέβεζα και άμεσα πήγαν στα Γιάννενα για να συναντήσουν τον Αλί Πασά. Η Αλεπού της Ηπείρου έλλειπε στην γενέτειρα του , το  Τεπελένι και έτσι  οι 2 φίλοι εισχώρησαν στα εδάφη της Αλβανίας και φτάνοντας στο Τεπελένι , συνάντησαν τον Αλί Πασά στις 10/10/1809  . Μετά οι 2 συνοδοιπόροι επιστρέφουν στα Γιάννενα και ακολούθως στην Πρέβεζα επιβιβάζονται σε τουρκικό καράβι  που πήγε να βυθιστεί στην θαλασσοταραχή στους Παξούς. Με την βοήθεια των Ελλήνων ναυτικών ο Βύρωνας και ο Χομπχαους αποβιβάζονται στους Παξούς και αποφασίζουν να συνεχίζουν στην στεριά για να φτάσουν στο Μεσολόγγι στις 21/11/1809. Φτάνοντας στο Μεσολόγγι , χωρίς καθυστέρηση πέρασαν απέναντι στο Αίγιο (Βοστίτσα) , οπού και παραμένανε μέχρι τις 14/12/1809 λόγω ισχυρών βοριάδων . Ακολούθως οι 2 φίλοι ανεβαίνουν στο γερό Κεφαλλονίτικο σκαρί με 10 κουπιά και με πλήρωμα  14 ανδρών. 

Ο Τζον Χομπχαους ήταν πολύ διαβασμένος περιηγητής, πριν ξεκινήσει το ταξίδι με τον Λόρδο Βύρωνα έχει διαβάσει το έργο του Βενιαμίν της Τουδελά, του πρώτου ευρωπαϊκού και πάγκοινου περιηγητή του 12 αιώνα , του Τσαντλερ, των Σπον-Βελερ και κατέγραφε όλα αναλυτικά και με λεπτομέρεια. Έτσι περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια την άγρια και ταυτόχρονα πολύ όμορφη ακτογραμμή της Δυτικής Φωκίδας από την Ερατεινή μέχρι το Γαλαξίδι, περιγράφει τα μεγάλα ιστιοφόρα πλοία του λιμναίου της  και συνεχίζει την περιγραφή μέχρι το σκαρί τους φτάνει στην Σκάλα Σαλώνων, την σημερινή Ιτέα.  Εκεί οι ταξιδιώτες διανυκτερεύουν σε ένα χάνι σε ένα μοναδικό διαθέσιμο δωμάτιο . Το πρωί της επόμενης ημέρας έχουν στείλει ειδοποίηση στο Χρυσό για να φέρουν άλογα. Ανεβαίνοντας από την Ιτέα (Σκάλα Σαλώνων) προς Χρισσό ο Χουμπχαους περιγράφει μια όμορφη θέα των Σαλώνων, μιας μεγάλης πολύς ,πρωτεύουσας της περιοχής όπου ζούσαν τότε 2000 τουρκικές οικογένειες όπως γράφει. Οι ταξιδιώτες περιγράφουν το Χρισσο ως μια φτωχή ελληνική κωμόπολη , αλλά εκεί τότε  ήταν η έδρα του Επισκόπου των Σαλώνων. Την ίδια μέρα συναντούν τον Δεσπότη των  Σαλώνων  , έχοντας για αυτόν ένα γράμμα από τον Γενικό Πρόξενο της Αγγλίας στην Πάτρα.

Κάνοντας μια έρευνα σήμερα , το πιο πιθανό πρόσωπο που ήταν τότε ο Επίσκοπος των Σαλώνων ήταν ο Διονύσιος, πολύ μορφωμένος κληρικός με μεγάλη συλλογή βιβλίων της εποχής εκείνης και αργότερα ο Επίσκοπος Μεδενίτσης , που το 1821 συμμετείχε στην Συνέλευση των Σαλώνων και εκλέχτηκε και το  μέλος του Αρείου Πάγου της  Ανατολικής Ελλάδας. Από όσο  αναφέρει ο Χομπχαους , οι 2 Άγγλοι δεν έμειναν στο σπίτι του Δεσπότη αλλά φιλοξενηθήκαν στο εύπορο σπίτι των 2 γυναικών στο χωρίο.

Το πρωί στις 16/12/1809 οι  2 φίλοι ξεκινούν την επίσκεψη τους στους Δελφούς, εξερευνούν τον αρχαιολογικό χώρο, επισκέπτονται το Μοναστήρι της Παναγίας των Δελφών, πηγαίνουν στο Καστρί , πίνουν νερό από την Κασταλία Πηγή και σκαλίζουν τα ονόματα τους εκεί.

Κατά την διάρκεια της εξόρμησης τους στους Δελφούς  συνέβη ένα περιστατικό που ο ίδιος ο Λόρδος Βύρωνας αναφέρει στο γράμμα του. Ο Βύρωνας δεν κρατούσε σημειώσεις για το ταξίδι του αυτό, αλλά είχε στείλε γράμματα στην μητέρα του και στους φίλους του. Σε ένα από αυτά , ο Λόρδος Βύρωνας γράφει  στον φίλο του , τον κύριο Henry Drury :

«Και τι δεν έδινε για να με δει κάποιος να κλέβω, σαν γνήσιος Παρνασσιώτης, ένα βιβλίο Γεωγραφίας από το Δεσπότη του Χρισσού, αν και αυτό μπορώ να το ονομάσω απλώς λογοκλοπή, γιατί συνέβη κατά την διάρκεια μιας βόλτας μιας ώρας από τους Δελφούς» .  

  Οι ερευνητές σήμερα καταλήγουν ότι μόνο δυο τις τότε βιβλία Γεωγραφίας  θα μπορούσε να «δανειστεί» άκομψα ο Λόρδος Βύρωνας από την συλλογή του Επισκόπου των Σαλώνων.  Πρόκειται ,το πιο πιθανών , για το βιβλίο «Επίτομη Γεωγραφία» του Μελετίου, Μητροπολίτη Αθηνών , που εκδόθηκε το 1728 στην Βενετία , είτε για κάποιο από τους 4 τόμους «Μελέτιου Γεωγραφία Παλιά και Νέα»  του ιδίου συγγραφέα με έκδοση του 1807 πάλι στην Βενετία.  

Την επόμενη μέρα φεύγουν από Δελφούς, πάνε Αράχοβα, μένουν εκεί ένα βράδυ  , Λιβαδειά , Θήβα και καταλήγουν στην Αθήνα.  Αργότερα από τον Πειραιά φεύγουν για την Σμύρνη και μετά για την Κωνσταντινούπολη. Εκεί οι δρόμου τους χωρίζουν, ο Χομπχαους φεύγει για την Αγγλία και ο Λόρδος Βύρωνας αποφασίσει να επισκεφτεί ξανά την Ελλάδα, πάει στην Τζιά και από κει πάλι στη Αθήνα και στην Πελοπόννησο και τελικά φευγει για την Μάλτα και μετα για την Αγγλία στις 10/4/1811 με το πλοίο , οπού φεύγαν απο την Ελλάδα τα τελευταία κομμάτια της ζωφόρου του Παρθενώνα που απέσπασε ο Λόρδος Έλγιν. Μεγάλος κατακτιτής του Έλγιν ο Λορδοσ Βύρωνας αργότερα θα γράψει το ποίημα  "Η Κατάρα της Αθήνας", κατηγορώντας τον Έλγιν για τις πράξεις του.

Ο Λόρδος Βύρωνας αγάπησε τόσο πολύ την Ελλάδα που γύρισε πάλι το 1823 όπου και άφησε την τελευταία του πνοή το 1824,  αποκτώντας   την παγκόσμια φήμη του μεγαλύτερου Φιλέλληνα όλων των εποχών.

Ο Χομπχαους , όπως όλοι οι Άγγλοι περιηγητές , περιφρονούσε τους Έλληνες, αναγνωρίζοντας όμως τον πατριωτισμό τους , δίχως να πιστεύει στην ικανότητα των Ελλήνων να αποβάλλουν τους δεσμούς και της αλυσίδες τυραννίας των Τούρκων. Είχε όμως το πνεύμα του Φιλελληνισμού μέσα του και , όταν μετά από 10 χρόνια στον Εθνικό Ξεσηκωμό , άφησε τις προκαταλήψεις του στην άκρη και υποστήριζε με σθένος τον Ελληνικό Απελευθερωτικό Αγώνα του 1821.  

Όπως γλαφυρά αναφέρει ο κ. Ασημάκης Σ. στο έργο του « Περιηγητές στο Πύθιο Ιερό, στον Παρνασσό και τα πέριξ» : « Το Χρισσό και η Αράχοβα θα πρέπει να είναι περήφανα που είχαν την τύχη και την τιμή να κοιμίσουν κάτω από τον ουρανό τους και να περιποιηθούν , έστω και μια βραδιά, ένα τόσο μεγάλο ανθρώπινο πνεύμα , τον Βύρωνα , μαζί με τον επιφανή φίλο του και επίσης γνωστό φιλέλληνα Χομπχαους.»  

 

                                                               

                                                                              

 

 

 

 

 

                                                                                    

 

ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΤΗΣ ΦΩΚΙΔΑΣ- Ο ΚΟΜΝΑΣ ΤΡΑΚΑΣ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ , ΤΟ ΔΑΚΤΥΛΙΔΙ ΤΗΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ , Ο ΔΑΙΜΟΝΑΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΙΑΝΗΣ ΚΑΙ «Ο ΓΑΜΟΣ ΧΩΡΙΣ ΣΦΑΧΤΑ ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ»

 

Το 18 αιώνα η Αγόριανη Φωκίδας ήταν ένα όμορφο μικρό χωριό στους πρόποδες του Παρνασσού και ονομαζόταν τότε η Αγία Μαρίνα.  Εκεί ζούσε η οικογένεια των Κομνηνών , οι απόγονοι της γνωστής Βυζαντινής οικογένειας των Κομνηνών  με την καταγωγή από την Τραπεζούντα. Το παρατσούκλι της οικογένειας ήταν «Τράκας» , επειδή ο παππούς του Ήρωα του 1821 του Κόμνα Τράκα ,  Κόμνας και αυτός, μιμούνταν  από τον ήχο της σύγκρουσης των  2 λίθων  στις  αμάδες , όταν έπαιζε μικρός.

  Η παράδοση λέει ότι όταν ο Κόμνας ο Πρεσβύτερος μεγάλωσε , έγινε πρόκριτος του χωρίου και μια εποχή , περίπου στην μεσότητα του 18 αιώνα , έπεισε τους συγχωριανούς για  άγνωστο σήμερα λόγο να εναντιωθούν κατά των Τούρκων. Ακολούθησε η άνιση συμπλοκή με το τραγικό τέλος, με αποτέλεσμα οι άνδρες να θανατωθούν και τα γυναικόπαιδα να μεταφέρουν σε ένα χωριό της Φωκίδας,  το Αυλάκι και θα πεθάνουν όλοι από την κακουχία , το  ελώδης πυρετό και την πείνα.  Το χωρίο θα καταστραφεί ολοσχερώς από τα τουρκικά στρατεύματα . Ο ίδιος ο Κόμνας και η  οικογένεια του με τα 4 τότε  παιδιά κατάφερε να γλυτώσει και να φύγει στην Πελοπόννησο και να εγκατασταθεί στα Καλάβρυτα.

Υπάρχουν στοιχεία που αναφέρουν για την ενεργή συμμετοχή του Κόμνα Τράκα τον Πρεσβύτερο στα Ορλοφικά. Ο Κόμνας συμμετείχε στην Επανάσταση του 1770 ως επικεφαλής σώματος αρματολών επί των Κολοκοτρώνηδων . Ο αστικός μύθος αναφέρει για  το δακτυλίδι, δώρο της Ρωσικής Αυτοκράτειρας Αικατερίνης Μεγάλης  στον Κόμνα Τράκα για τα ανδραγαθήματα του κατά την διάρκεια των εχθροπραξιών.

 Μετά από τα 25 χρόνια , γέρος πια ο Κομνας Τράκας αποφάσισε να γυρίσει στην Φωκίδα με τους 4 γιούς από τα 7 παιδιά του, τον Γιάννη, τον Θοδωρή, τον Δημήτρη και τον Λουκά  και εγκαταστάθηκε στο Χρυσό. Με την πάροδο του χρόνου και με την στήριξη των κατοίκων του Χρυσού  αποφάσισε να ανοικοδομήσει το χωριό του . Μάζεψε την οικογένεια του και αρματωμένος πήγε στο ερειπωμένο χωριό . Εκείνη την εποχή η περιοχή ήταν ως βοσκοτόπι  στο τσιφλίκι του ενός Τούρκου Μπέη τον Ζαΐμη από τα Σάλωνα. Όταν έφτασε στην περιοχή και είδε τους αρματωμένους Κομναίους άλλα και άλλους Έλληνες από το Χρυσό προσποιήθηκε ότι δέχτηκε την απόφαση να ανοικοδομηθεί το χωριό.  

 Με πονηρία , ξέροντας την "προληπτικότητα" των χωρικών , επινόησε μια ιστορία για έναν δαίμονα που ζούσε στην περιοχή και ότι σε αυτόν οφειλόταν και η προγενέστερη καταστροφή του χωρίου της Αγίας Μαρίνας . Τότε , βλέποντας ότι οι χωρικοί πείστηκαν από τον μπέη ,  ο Τράκας , και αυτός με πονηρία , ανέφερε ότι αιχμαλώτισε τον δαίμονα αυτόν που ζούσε στο Κωρύκειο Άντρο και τον έχει μετά ως δούλο στο υπόγειο του σπιτιού του και να του κάνει όλα τα θελήματα με σατανική γρηγοράδα και μυστικότητα.  Έτσι κατάφερε να πείσει τους χωρικούς και να ξαναφτιάξει το χωριό τους . Η παράδοση λέει ότι το όνομα της Αγόριανης δόθηκε επειδή στην οικογένεια των Κομνηνων υπήρχαν πολλά αγόρια.

 Ο γιος του ο Θοδωρής Τράκας , ο πατέρας του Ήρωα του 1821 του Κόμνα Τράκα,  ο προεστός της Αγόριανης  έγινε πολύ γνωστός σε όλη την Ελλάδα για ένα επεισόδιο  στην Απελευθέρωση του πρώτου ελληνικού κάστρου,  του Κάστρου των Σαλώνων . Ο Θοδώρας Τράκας συμμετείχε στην πολιορκία του κάστρου υπό τον Πανουργιά μαζί με τα 2 τουλάχιστον παιδιά του, τον πρωτότοκο τον Σταμάτη και τον Κόμνα ,και  όταν έμαθε ή είδε , τον θάνατο του πρωτότοκου γιου του Σταμάτη ,του  εικοσιπεντάχρονου  παλικαριού ,   από τα τουρκικά πυρά φώναξε στους συντρόφους του: «Εμπρός, παιδιά! Και γάμος χωρίς σφαχτά δεν γίνεται!» , εννοώντας ότι ο πόλεμος για την Ελευθερία δεν γίνεται χωρίς θυσίες!  

Ο Κομνηνός (Κόμνας)  Τράκας ο Νεότερος ήταν πολύ αγαπητό πρόσωπο με ακέριο χαρακτήρα και είχε συμμετείχε σε όλες της μάχες που δόθηκαν στην Ρούμελη πλάι με τον Πανουργία, τον Δυοβουνιώτη, τον Αθανάσιου Διάκου, τον Οδυσσέα Ανδρούτσου και  τον Επισκόπου Σαλώνων Ησαΐα  . Μαζί με τον Δήμο Καλπόυζο, ξαδελφό του , γιο του θείου του του Ιωαννη Τράκα, τον θρυλικό πρωτοπαλίκαρο της Αγόριανης ήταν αχτύπιτο διδυμο.  Δεν είναι ευρέως γνωστό ότι πριν την Επανάσταση , το 1820 ο Κόμνας Τράκας έγινε ο Καπετάνιος των Σαλώνων , οταν  ο Αλί Πασά των Ιωαννίνων του "έδωσε"  το αρματολίκι της Άμφισσας   .  Ο Κόμνας Τράκας ήταν πολύ γενναίος και ατρόμητος και η ηγεσία των Ελλήνων Επαναστατών τον έστειλε πολλές φορές ως επικεφαλής ενός επίλεκτου σώματος μαχητών για ανίχνευση του εχθρού  ή για τους ριψοκίνδυνους  αντιπερισπασμούς.  Ο Κόμνας Τράκας συμμετείχε σε πολλές μάχες , στην Απελευθέρωση του πρώτου Ελληνικού κάστρου των Σαλώνων, την Χάνι της Γραβιάς, την μάχη της Αλαμάνας, των Βασιλικών , της Σουβάλας , στην μάχη στα  Καρκαβίλια  του Παρνασσού απέτρεψε  την αιχμαλωσία πολλών γυναικόπαιδων.

   Στην Μάχη του Σταυρού ( Μπεκή) στις αρχές του  Απριλίου του 1821 ο Κόμνας Τράκας εστάλη για έναν επικίνδυνο αντιπερισπασμό για να προσποιηθεί την επίθεση στο Ζητούνι (Λαμία)  και όταν δέχτηκε την επίθεση των υπέρτερων  δυνάμεων των Τούρκων , υποχώρησε στα υψώματα της Μπεκής και κρατούσε τον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου επί ώρες μέχρι που με άλλων έναν αντιπερισπασμό από το κύριο σώμα των Ελλήνων, αποσπάστηκε η προσοχή των Τουρκικών στρατευμάτων από το σώμα του Κόμνα Τράκα. Έκτοτε  ονομαζόταν και «ο Ήρωας της Μπεκής»

  Στην δε μάχη του Μάνεσι της Ελάτειας μαχόταν επί ώρες έναντι πολύ μεγαλύτερης δύναμης των Τούρκων που είχαν και τα ελαφριά   κανόνια  , μαζί με τους μαχητές του απέκρουσε όλες τις υποθέσεις , σκότωσε πολλούς στρατιώτες του εχθρού και βγήκε αλώβητος. Για τον ηρωισμό του αυτόν  τον αποθανάτισε ο λαός σε ένα δημοτικό τραγούδι.

 

    « Ο Δίπλας πάει, πέρασε , πέρα κατ΄τή  Μαγούλα

     να καρτερήση ένα πασσά με δύο, με τρείς χιλιάδες.

    Σαν πήγε κι αποκλείσθηκε μέσα είς τ’  ‘ Αλισάκι

    φέρουν τόπια απ’ την  ‘ Εγρυπο, κανόνια απ’ το Ζητούνι,

    να ρίξουν , να χαλάσουν αυτόν τον γιόν  του Τράκα

    και μια φωνή ακούστηκε, και μια φωνη του λέει :

-         Μην είσαι συ ο Πανουργιας, μην εισαι κι ο Λυσσέας;

-         Δεν ειμ εγώ ο Πανουργιας , δεν ειμ κ ο Λυσσέας,

μον ειμ απ’ την Αγόριανη , της Φουρκας το ξεφτερ»

 

 Ο Μπουσγας , ένας υφοπλαρχηγός,  όταν τελείωσαν οι κανονιοβολισμοί και οι εχθροπραξίες , έγραψε στον Οδυσσέα Ανδρούτσο : « Ο πόλεμος έπαψε και αγνοούμε τι απόγιναν οι δικοί μας κλεισμένοι, αλλά αν δεν κλεινόταν ο Κόμνας Τράκας στο Αλησάκι του Μάνεσι κάνεις από μας που φύγαμε δεν θα έμεινε ζωντανός από το ιππικό των Τούρκων που μας καταδίωκε!»   

 Συμμετείχε ο Κομνας Τράκας και στη θρυλική μάχη της Άμπλιανης στα ταμπούρια του Γέρου Πανουργιά στο σώμα του Νάκου Πανουργιά.   Η συμμετοχή του στις μάχες ποτέ δεν περνά απαρατήρητη και τον αναφέρουν όλοι οι ιστορικοί της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 , ο Περράβιος, ο Φιλήμων, ο Παπαρηγόπουλος, ο Τρυκόυπης , ο Γούδας και οι άλλοι. Επίσης ο Κόμνας Τράκας έχει διαθέσει 100.000 γρόσια από την προσωπική του περιουσία για τις ανάγκες της Επανάστασης. Μετά το τέλος του Απελευθερωτικού Αγώνα ο Κόμνας ουδέποτε ενόχλησε την κυβέρνηση και τον Βασιλιά Όθωνα για να επωφεληθεί  από  την επαναστατική και στρατιωτική του δράση. Ο δε Βασιλιάς Όθωνας  συμπαθούσε ιδιαίτερα τον Κόμνα για την ειλικρίνεια του και για τον μαχητικό του πνεύμα και τον ακέριο χαρακτήρα. Επίσης εκτίμησε τη πλήρης αποστροφή του Ηρώα της Επανάστασης από κάθε πολιτική δραστηριότητα. Στο τέλος του Απελευθερωτικού Αγώνα , το 1835 ο Βασιλιάς απένειμε στον Κόμνα Τράκα το παράσημο του «Ταγματάρχη του Φάλαγγος»  . Ο υιός του Κόμνα Τράκα ο Λεωνίδας κατέγραψε από τα λόγια και διηγήματα του πατέρα του την "Χειρόγραφη Ιστορία της Οικογένειας Τράκα"  που βρίσκεται στην συλλογή της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρίας της Ελλλάδας όπου υπάρχει και ένα κείμενο γραμμένο ιδιοχείρως από τον ήρωα του 1821 του Κόμνα Τράκα . 

 Ευχαριστώ θερμά τον φίλο Θεοδώρα Γκούμα για την πολύτιμη βοήθεια του στην συλλογή των πληροφοριών και την ανάλυση και ερμηνεία των πρωτότυπων κειμένων.