ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΤΗΣ ΦΩΚΙΔΑΣ : ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΦΩΚΙΔΑ? ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΜΙΘΕΟ ΠΑΠΠΟΥ ΤΟΥ ΤΟΝ ΠΑΝΟΥΡΓΟ ΑΥΤΟΛΥΚΟ!

 

Αυτολύκος – ο παμπόνηρος παππούς του Οδυσσέα

Ο Αυτολύκος ήταν μια από τις πιο παράξενες και γοητευτικές μορφές της ελληνικής μυθολογίας. Γεννήθηκε από την ένωση του θεού Ερμή με τη Χιόνη, κόρη του Δαιδαλίωνα. Από τον πατέρα του πήρε χαρίσματα σπάνια: ικανότητα στη ληστεία, πονηριά στο ψέμα, τέχνη να μεταμορφώνει την αλήθεια και τα πράγματα γύρω του. 

Ο Αυτόλυκος ζούσε στο Παρνασσό  έχοντας δημιουργήσει λαμπρά κτήματα, πλούτο και οικογένεια με πολλούς γιους και θυγατέρες , ήταν παππους του Ιάσωνα ενώ έλαβε μέρος και στην Αργοναυτική Εκστρατεία. 

Ήταν ο άνθρωπος που μπορούσε να κλέψει και να μη φανεί ποτέ το έγκλημά του, γιατί ό,τι άρπαζε το άλλαζε τόσο πολύ που κανείς δεν το αναγνώριζε. 

Έτσι απέκτησε φήμη του πιο δόλιου και ικανού κλέφτη της αρχαιότητας. Έπαιρνε ζώα από κοπάδια και τα έκανε αγνώριστα: άλλαζε τα σημάδια τους, τα χρώματα, ακόμα και τα κέρατα. Γι’ αυτό και κανένας δεν μπορούσε να τον πιάσει επ’ αυτοφώρω.

Η μονομαχία με τον Σίσυφο

Όμως βρέθηκε κάποιος εξίσου πονηρός: ο Σίσυφος, ο βασιλιάς της Κορίνθου, γνωστός για το μυαλό του. Ο Σίσυφος σημάδεψε κρυφά τις οπλές των ζώων του. Όταν εξαφανίστηκαν και τα βρήκε στο κοπάδι του Αυτολύκου, κατάλαβε το κόλπο. Έτσι ο μεγάλος απατεώνας ξεσκεπάστηκε. Το επεισόδιο έμεινε να θυμίζει ότι όσο κι αν κάποιος νομίζει ότι ξεγελά τους πάντες, πάντα υπάρχει κάποιος πιο έξυπνος. Ένας άλλος μύθος λέει ότι ο  Αυτόλυκος παραδέχτηκε τον Σίσυφο ως πιο έξυπνο από αυτόν, του επέστρεψε όλα τα κλεμμένα και τον κάλεσε στον Παρνασσό να τον φιλοξενήσει. Εκείνη την περίοδο, έχει φτάσει και ο Βασιλιάς της Ιθάκης Λαέρτης, να ζητήσει σε γάμο την κόρη του Αυτόλυκου, Αντίκλεια.

Ο πανούργος Αυτόλυκος δέχτηκε την πρόταση του Λαέρτη   αλλά, πριν τον γάμο,  έβαλε την Αντίκλεια να κοιμηθεί με τον Σίσυφο. Έτσι όταν γεννήθηκε ο Οδυσσέας, διέθετε την πονηριά και την εξυπνάδα του παππού του, Αυτόλυκου και του Σίσυφου του οποίου γιός ήταν στην πραγματικότητα.

Ο δάσκαλος του Ηρακλή

Ο Αυτολύκος δεν ήταν μόνο κλέφτης. Ήταν και δάσκαλος. Στην τέχνη της πάλης, όπου ήταν ο καλύτερος παλιστής της εποχής του,  μύησε τον νεαρό Ηρακλή, όταν ακόμα αυτός  εκπαιδευόταν. Όμως οι πονηριές του στάθηκαν μοιραίες και για τον ήρωα. Κάποτε ο Αυτολύκος έκλεψε βόδια από τον βασιλιά Ευρύτο και η κατηγορία έπεσε άδικα πάνω στον Ηρακλή. Όταν ο Ευρύτος έστειλε τον γιο του, τον Ίφιτο, να βρει την αλήθεια, ο Ηρακλής, σε κρίση μανίας, τον σκότωσε. Έτσι, μια απάτη του Αυτολύκου έγινε αιτία για συμφορές.

Ο παππούς του Οδυσσέα

Πάνω απ’ όλα, όμως, ο Αυτολύκος έμεινε γνωστός ως παππούς του Οδυσσέα. Η κόρη του, η Αντίκλεια, παντρεύτηκε τον Λαέρτη, βασιλιά της Ιθάκης, και γέννησε τον ήρωα που θα γινόταν ο «πολύτροπος» των Ελλήνων.

Όταν γεννήθηκε το παιδί, ο Αυτολύκος πήγε στην Ιθάκη για να το δει. Τότε, με μια χαρακτηριστική του κουβέντα, όρισε και τη μοίρα του εγγονού του:

“Καθώς έχω οργιστεί (ὀδυσσάμενος) με πολλούς, ας ονομαστεί το παιδί Οδυσσεύς, – αυτός που θα κουβαλά πάνω του οργή και έχθρες».

Το όνομα βγήκε προφητικό. Ο Οδυσσέας, σε όλη του τη ζωή, αντιμετώπισε δυσκολίες, μίση, εχθρούς, ταξίδια ατελείωτα και περιπέτειες που λίγοι θα άντεχαν.

Από τον Αμύντορα ο Αυτόλυκος  έκλεψε ένα χάλκινο κράνος (την "κυνέη" όπως ονομαζόταν) και το δώρισε στον Οδυσσέα, που το φορούσε στη νυχτερινή εισβολή του μαζί με τον Διομήδη στην πόλη της Τροίας.

Το σημάδι στον Παρνασσό

Δεν του χάρισε μόνο το όνομα· του άφησε κι ένα ανεξίτηλο σημάδι. Όταν ο Οδυσσέας ήταν μικρό αγόρι, ο Αυτολύκος τον πήρε μαζί του σε κυνήγι στον Παρνασσό. Εκεί, ένας αγριόχοιρος όρμησε ξαφνικά και με τους χαυλιόδοντές του τον χτύπησε στο πόδι. Ο μικρός γλίτωσε χάρη στον παππού και τους θείους του , αλλά το τραύμα άφησε βαθιά ουλή. 

Το αίμα έτρεχε απο το τραύμα. Οι θείοι του το έδεσαν και με επαοίδη (ξόρκι δηλαδή)  σταμάτησαν το αίμα. (Οδύσσεια , ραψωδια τ, 4570). 

Αυτό σημαίνει πως οι θείοι του Οδυσσέα ήταν μάγοι - θεραπευτές, δηλαδή ιερείς της εποχής.

Αυτή η ουλή έγινε το πιο ζωντανό σημάδι της ταυτότητάς του. Χρόνια αργότερα, όταν ο Οδυσσέας γύρισε κρυφά στην Ιθάκη, κανείς δεν τον αναγνώριζε.. Ούτε η Πηνελόπη, ούτε οι δούλοι ,ούτε οι σύντροφοί του. Μόνο η γριά του τροφός, η Ευρύκλεια,  είδε την ουλή στο πόδι και τον κατάλαβε αμέσως.  Η Ευρύκλεια, καθώς του έπλενε τα πόδια, είδε το παλιό σημάδι κι αναφώνησε με δάκρυα στα μάτια:

— Εσύ είσαι, παιδί μου… Εσύ είσαι ο Οδυσσέας!

 Το σημάδι από το κυνήγι με τον Αυτολύκο έγινε το κλειδί της αποκάλυψης.

Η κληρονομιά

Ο Αυτολύκος έδωσε στον εγγονό του τρία πράγματα:

• Την πονηριά και την εξυπνάδα, δώρα του ίδιου και του θεϊκού πατέρα του, Ερμή.

• Ένα όνομα γεμάτο μοίρα και βάρος, που κουβαλούσε μέσα του την έννοια της σύγκρουσης.

• Ένα σημάδι στο σώμα, την ουλή από τον αγριόχοιρο, που έμελλε να γίνει το πιο ανθρώπινο και αληθινό αποδεικτικό της ταυτότητάς του.

Ο Αυτολύκος, ενας Ημιθεός που ζούσε στην Φωκίδα,  έμεινε στη μνήμη των αρχαίων όχι απλώς ως ένας παμπόνηρος κλέφτης, αλλά ως ο άνθρωπος που σφράγισε τον Οδυσσέα με το αίμα, με το όνομα και με το σημάδι. Μέσα από την ιστορία του εγγονού του, ο ίδιος ζει για πάντα στις σελίδες της Οδύσσειας.

________________________________________