ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΤΗΣ ΦΩΚΙΔΑΣ : ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ Η ΦΩΚΙΔΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΤΡΟΙΑΣ, ΤΟ "ΕΥ ΑΓΩΝΙΖΕΣΘΑΙ" ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΓΕΓΟΝΟΣ? ΜΕ ΤΟΝ ΕΠΕΙΟ ΤΟΝ ΦΩΚΕΥΣ, ΤΟΝ ΘΡΥΛΙΚΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗ ΤΟΝ ΔΟΥΡΕΙΟΥ ΙΠΠΟΥ!

      «ο Φωκεύς Επειός, από τα μέρη του Παρνασσού, με τη βοήθεια της Παλλάδος Αθηνάς, κατασκεύασε τον ‘έγκυο’ (με πολεμιστές) ξύλινο ίππο»

     Ευριπίδης

Ο Επειός ήταν γιος του Πανοπέα (ή Πανοπέως), μυθικού ήρωα της Πανόπης — πόλης της αρχαίας Φωκίδας — και εγγονός του Φώκου. Έτσι, θεωρείται γνήσιος Φωκεύς και μνημονεύεται συχνά στις αρχαίες πηγές ως ένας από τους σημαντικότερους ήρωες που πρόσφερε η Φωκίδα στον Τρωικό Πόλεμο. Το όνομά του έμεινε συνδεδεμένο με την πανουργία και την τεχνική ευφυΐα — χαρακτηριστικά που οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν συχνά στη Φωκίδα, γη μυστηρίου και ιερής δύναμης, κοντά στους Δελφούς.

 

Από νεαρή ηλικία ο Επειός ασχολούνταν με ξύλινες κατασκευές, καθώς ο Παρνασσός πρόσφερε άφθονη ξυλεία. Έτσι ανέπτυξε από νωρίς την τέχνη της ξυλουργικής και απέκτησε αρχιτεκτονικές γνώσεις. Νέος ακόμη, φιλοτέχνησε το ξύλινο άγαλμα του θεού Ερμή στο Άργος. Μαζί με τους συντρόφους του, τον Σχεδίο και τον Επίστροφο, συμμετείχαν στην Τρωική Εκστρατεία με τριάντα φωκικά πλοία.

 

Εκτός από την κατασκευαστική του δεινότητα, ο Επειός διέθετε και εξαιρετική σωματική δύναμη — θεωρούνταν ο καλύτερος πυγμάχος του στρατεύματος των Αχαιών. Παρότι δεν διακρίθηκε ιδιαίτερα για πολεμική ανδρεία, έγινε γνωστός για τη δεξιοτεχνία και την τεχνική του ικανότητα. Στους ταφικούς αγώνες προς τιμήν του Πάτροκλου, αναδείχθηκε νικητής στον αγώνα πυγμαχίας, νικώντας τον Ευρύαλο, γιο του Μηκιστέα από το Άργος.

 

Ο Όμηρος περιγράφει πως ο Επειός, με μία μόνο γροθιά, έριξε τον αντίπαλό του αιμόφυρτο και αναίσθητο, και αμέσως τον σήκωσε στα χέρια για να τον παραδώσει στους συντρόφους του. Αυτή η γλαφυρή περιγραφή θεωρείται η πρώτη γραπτή αναφορά αθλητικού γεγονότος στην ιστορία, καθώς και της έννοιας του «Εὖ ἀγωνίζεσθαι». Ο Επειός συμμετείχε επίσης στους ταφικούς αγώνες για τον θάνατο του Αχιλλέα, όπου νίκησε τον Ακάμα, γιο του Θησέα.

 

Το μεγαλύτερο όμως επίτευγμά του ήταν η κατασκευή του Δούρειου Ίππου. Με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς — που έδωσε πρώτη την ιδέα στον Οδυσσέα — ο Επειός δημιούργησε το ξύλινο άλογο, το πιο διάσημο τέχνασμα της Τρωικής Εκστρατείας. Ο Δούρειος Ίππος ήταν κολοσσιαία ξύλινη κατασκευή, κούφια στο εσωτερικό, ώστε να χωράει μέσα της τους καλύτερους Έλληνες πολεμιστές (ανάμεσά τους ο Οδυσσέας, ο Μενέλαος, ο Διομήδης και ο Νεοπτόλεμος).

 

Σύμφωνα με τον Όμηρο, για την κατασκευή του κόπηκαν περίπου 2.000 δέντρα από το βουνό Ίδη της Τροίας. Η επιβλητική αυτή μηχανή είχε κρυφά ανοίγματα και θύρες, περίτεχνα καλυμμένες ώστε να μη διακρίνονται οι αρμοί τους. Ανάλογα με την πηγή, στο εσωτερικό του χωρούσαν από 12 έως 50 Αχαιούς πολεμιστές. Ήταν τόσο ψηλή κατασκευή που ο πρώτος πολεμιστής που πήδηξε έξω, ο Εχίων του Πόρθεως, σκοτώθηκε πέφτοντας στο έδαφος.

 

Οι περισσότερες πηγές αναφέρουν πως ο Επειός βρισκόταν μέσα στον Ίππο, καθώς γνώριζε τον μηχανισμό και τον τρόπο ανοίγματος των θυρών. Άλλες πηγές υποστηρίζουν ότι οδήγησε ο ίδιος τον Δούρειο Ίππο στα τείχη της Τροίας. Θεωρείται ο κύριος αρχιτέκτονας της κατασκευής, συνδυάζοντας ξυλεία, μηχανική γνώση και στρατηγική σύλληψη. Μετά την Άλωση της Τροίας, ο Επειός τιμήθηκε στην Πανοπέα και στη γύρω περιοχή ως τοπικός ήρωας.

 

Η φήμη του εξαπλώθηκε μετά το τέλος του πολέμου. Το όνομά του αναφέρεται περίπου 80 φορές από διάφορους αρχαίους συγγραφείς, πέραν του Ομήρου. Ο Ευριπίδης του αφιέρωσε ολόκληρη τραγωδία, με τίτλο «Επειός», η οποία δυστυχώς δεν σώζεται. Στις "Τρωάδες", ο Ευριπίδης γράφει:

 

> «Ὁ γὰρ Παρνάσιος Φωκεύς Ἐπεῖος μηχαναῖσι Παλλάδος ἐγκύμον ἵππον τεύχεων συναρμόσας»

> δηλαδή,«ο Φωκεύς Επειός, από τα μέρη του Παρνασσού, με τη βοήθεια της Παλλάδος Αθηνάς, κατασκεύασε τον ‘έγκυο’ (με πολεμιστές) ξύλινο ίππο».

 

Ο Πλάτωνας τον αναφέρει στην "Πολιτεία", ενώ ο Λουκιανός, στην "Αληθινή Ιστορία", περιγράφει έναν πυγμαχικό αγώνα του Επείου με τον Αιγύπτιο Άρειο στον Κάτω Κόσμο. Στο Μαντείο των Δελφών υπήρχε πίνακας του περίφημου ζωγράφου Πολυγνώτου, που απεικόνιζε αλληγορικά τον Επείο να γκρεμίζει τα τείχη της Τροίας.

 

Από τον Βιργίλιο μαθαίνουμε για την τύχη του ήρωα μετά την Άλωση. Κατά την επιστροφή των φωκικών πλοίων, ενώ ακολουθούσε τον στόλο του Νέστορα, ξέσπασε σφοδρή τρικυμία που παρέσυρε το πλοίο του ως την Κάτω Ιταλία. Εκεί, στον κόλπο του Τάραντα, ίδρυσε την πόλη Μεταπόντιο. Ανήγειρε ναό αφιερωμένο στην Αθηνά Παλλάδα — την προστάτιδά του — και αφιέρωσε εκεί τα σιδερένια εργαλεία με τα οποία είχε κατασκευάσει τον Δούρειο Ίππο. Έζησε κοντά στους Θούριους και, σύμφωνα με αστικό μύθο, θεωρείται ιδρυτής της πόλης της Πίζας.

 

Η κατασκευή του Δούρειου Ίππου καθιέρωσε τον Επείο ως έναν από τους πλέον θρυλικούς ήρωες της Φωκίδας. Γνήσιος απόγονος της φωκικής γης, έμεινε στην ιστορία όχι για την πολεμική του ανδρεία, αλλά για την τεχνική του ιδιοφυΐα και την ευρηματικότητά του — αρετές που κορυφώθηκαν με τη δημιουργία του Δούρειου Ίππου. Μέσα από αυτόν, η Φωκίδα χάρισε στην Ελλάδα το τέχνασμα που έφερε το τέλος της Τροίας.