ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΤΗΣ ΦΩΚΙΔΑΣ- Ο ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΝΤΕΛΑ, Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗ ΦΩΚΙΔΑ

    Προς το τέλος του Μεσαίωνα, 2 αιώνες πριν από την εποχή των Μεγάλων Ανακαλύψεων υπήρχε  ένας πρώτος και  σπουδαίος Ευρωπαϊκός περιηγητής ο        Βενιαμίν της Τουντελά , που έχει ταξιδέψει στΙς 3 Ηπείρους . Στις Ελληνικές πηγές ο περιηγητής είναι γνωστός με το όνομα Βενιαμίν Σολέδας.  Ο Βενιαμίν ήταν  Εβραίος ραβίνος από την πόλη Τουντελά της Βόρειας Ισπανίας, που ανήκε στο Βασίλειο της Ναβάρας, γεννημένος το 1130. Στη πόλη  Τουντελά υπήρχε μεγάλη εβραϊκή κοινότητα με μεγάλη ανάπτυξη των γραμμάτων και καλή εκπαίδευση των μελών της. Δεν υπάρχουν στοιχεία για την ζωή του Βενιαμίν πριν το ταξίδι του.       

   Το 1159 ( με άλλες πηγές  από 1162 ή το 1165) με αφορμή της επίσκεψης στους Αγίους Τόπους ο Βενιαμίν ξεκάνει ένα ταξίδι που διήρκεσε 10 ή κατά τις άλλες πηγές  14 χρόνια . Περνώντας από την  Γαλλία, Ιταλία , Ελλάδα, Κύπρο, Βυζάντιο, Συρία ,  Λίβανο , Πλαστίνη, Περσία και κάνοντας τον απόπλου της Αραβικής Χερσονήσου  διαμέσου Αιγύπτου , Σικελίας και Βόρειας Αφρικής επιστρέφει το 1173 στην Ισπανία.

   
   Οι μελετητές του έργου του πιστεύουν  ότι ο Βενιαμίν μπορεί να είχε εμπορικό κίνητρο καθώς και θρησκευτικό. Αρκετές φορές  η περιγραφή του δείχνει το ενδιαφέρον του για το εμπόριο κοραλλιών, ίσως ήταν επαγγελματίας έμπορος πολύτιμων λίθων . Από την άλλη πλευρά, μπορεί να είχε σκοπό να καταγράψει τις εβραϊκές κοινότητες καθ 'οδόν  προς τους Άγιους Τόπους για να δώσει έναν οδηγό όπου θα μπορούσε να βρεθεί φιλοξενία για τους Εβραίους που ταξιδεύουν στους Αγίους Τόπους ή για εκείνους που φεύγουν από την καταπίεση αλλού. Σταματούσε συχνά, συναντώντας ανθρώπους, επισκεπτόταν μέρη, περιγράφοντας τα επαγγέλματα και δίνοντας δημογραφική καταμέτρηση των Εβραίων σε κάθε πόλη και χώρα που επισκέφθηκε . Ο Βενιαμίν παρείχε τις δικές του εκτιμήσεις για τους διάφορους πολιτισμούς που συνάντησε και, μερικές φορές, επέσυρε παραλληλισμούς μεταξύ των τελωνείων που συνάντησε. Μετά από το ταξίδι στη Γαλλία και φτάνοντας στην Ιταλία παρέμεινε αρκετό καιρό στη Ρώμη όπου είχε αρκετές συναντήσεις με τον Πάπα Αλέξανδρο τον 3ο . 

   

   Από τη Ρώμη  ταξιδεύει στη  Νάπολη , Τάραντο και από το Μπρίντιζι περνάει στη Κέρκυρα και ξεκινάει το ταξίδι του στην Ελλάδα. Από την  Κέρκυρα φτάνει στην Άρτα και μετά στη Πάτρα, όπου διαμένει μερικές μέρες μελετώντας την αρχιτεκτονική της πόλης. Με το καράβι φτάνει στη Ναύπακτο όπου καταγράφει την εβραϊκή κοινότητα. Μετά από 1,5 μέρα ταξίδι ο Βενιαμίν Σολεδάς φτάνει στη Φωκίδα στο χωριό  Χρισσό, που κτίστηκε στη θέση της αρχαίας πόλης των Φωκαιών της Κρίσσας. Παραμένει στο χωριό το πιο πιθανό 2 μέρες, καταγράφει την εβραϊκή κοινότητα του Χρισσού, που αριθμούσε 200 ανθρώπους. Ενημερώνεται για την καλλιέργεια της γης τους στο Παρνασσό από τους επικεφαλής της κοινότητας τους R.Solomon, R.Chaym και τον R.Jedaish. Από το Χρισσό πηγαίνει στη Κόρινθο και από κει  στις Θήβες, όπου ζούσε η μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα στην  Βυζαντινή Αυτοκρατορία μετά την Κωνσταντινούπολη και αριθμούσε 2.000 ανθρώπους. Αναφέρει για την κοινότητα Θηβών, ότι αποτελείται απο εξαιρετικούς υφαντουργούς μεταξιού. Μετά τη Θήβα ο Βενιαμίν Σολεδάς επισκέφτηκε την Χαλκίδα και αργότερα ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη.  Εκεί κατέγραψε την κοινότητα που αριθμούσε 500 άτομα που ασχολιόταν με την επεξεργασία του μεταξιού. Πριν φύγει για την Δράμα ο Βενιαμίν εξερεύνησε την Θεσσαλονίκη, που την χαρακτήρισε ως μεγάλη πόλη. Μετά τη Δράμα και τον Άβυδο στον Ελλήσποντο, φτάνει στη Κωνσταντινούπολη. Ο Βενιαμίν Σολεδάδ εντυπωσιάζεται από την Πόλη, περιγράφει με θαυμασμό τα παλάτια των αυτοκρατόρων, την Αγιά Σοφία, τον Ιππόδρομο. Επισκέπτεται τον Μαρμαρά που μένουν 2.500 Εβραίοι και όπως πάντα καταγράφει κάθε λεπτομέρεια από την καθημερινότητα τους.

Το βιβλίο του Βενιαμίν Σολεδάς για πολλούς αιώνες παρέμενε η μόνη πηγή πληροφοριών για την ζωή των Εβραίων υπηκόων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.   

   

   Η επίσκεψή του στα ερείπια έξω από τη Μουσούλη του Ιράκ είναι μια από τις πρώτες ακριβείς περιγραφές του τόπου της αρχαίας πόλης Nineveh , πρωτεύουσας του Ασσυριακού βασιλείου. Επισκέφτηκε συνολικά 300 πόλεις, συμπεριλαμβανομένων πολλών σημαντικών στην εβραϊκή ιστορία, όπως η Susa, η Sura και η Pumbedita. Επιπλέον, συγκέντρωσε πληροφορίες για πολλούς άλλους τομείς στους οποίους άκουσε τα ταξίδια του, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και του Θιβέτ. Κατέγραψε  λεπτομέρειες για πολιτισμούς όπως ο Al-Hashishin, οι καπνιστές κάνναβης, που δεν ήταν γνωστή στη Δυτική Ευρώπη.  Περιέγραψε τα χρόνια του στο εξωτερικό σε ένα βιβλίο, το Ταξίδι του Βενιαμίν (מסעות בנימין, Masa'ot Binyamin, επίσης γνωστό ως ספר המסעות, Sefer ha-Masa'ot, The Book of Travels), το οποίο περιγράφει τις χώρες που επισκέφθηκε, με έμφαση στις εβραϊκές κοινότητες, συμπεριλαμβανομένου του συνολικού πληθυσμού τους και των ονομάτων των σημαντικών κοινοτικών ηγετών. Περιέγραψε επίσης τα έθιμα του τοπικού πληθυσμού, τόσο Εβραίων όσο και μη, με έμφαση την αστική ζωή. Στις σημειώσεις του, ο Βενιαμίν της  Τουντελά  περιγράφει με μεγάλο ενθουσιασμό τη Βαγδάτη, σημειώνοντας ιδιαίτερα τη δεξιοτεχνία του Χαλίφη. Συχνά γράφει για το σεβασμό και την αλληλεπίδραση που συναντά ανάμεσα στον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ.  Έδωσε λεπτομερείς περιγραφές για τοποθεσίες και ορόσημα που συνάντησε  κατά μήκος του δρόμου του, καθώς και για σημαντικά κτίρια και αγορές.  Στα ταξίδια του περιέγραψε μια σημαντική εβραϊκή κοινότητα κάπου γύρω από την σύγχρονη Αιθιοπία. Ο Βενιαμίν από την Τουντελά  επέστρεψε το 1173 στην Ιβηρική Χερσόνησο και πέθανε την ίδια χρονιά στην Καστίλη.

    100 χρόνια πριν τον Μάρκο Πόλο ο Βενιαμίν Σολεδάδ εξερευνά την Δυτική Ασία και Μέση Ανατολή. Επισκέπτεται  κάθε εβραϊκή κοινότητα στο δρόμου του κάνοντας λεπτομερής περιγραφή της καθημερινότητας και των εθίμων των Εβραίων. Η περιγραφή του ταξιδιού του Βενιαμίν της  Τουντελά είναι ένα σημαντικό έργο όχι μόνο ως περιγραφή των εβραϊκών κοινοτήτων, αλλά και ως αξιόπιστη πηγή για τη γεωγραφία και την εθνογραφία του Μεσαίωνα. Μερικοί σύγχρονοι ιστορικοί πιστώνουν στον περιηγητή τις πρώτες ακριβείς περιγραφές της καθημερινής ζωής του Μεσαίωνα στην Μέση Ανατολή . Αρχικά γραμμένο στα Εβραϊκά, το βιβλίο για το ταξίδι του μεταφράστηκε στα Λατινικά και αργότερα μεταφράστηκε στις περισσότερες μεγάλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Το έργο του έλαβε  μεγάλη προσοχή από τους αναγεννησιακούς μελετητές τον 16ο αιώνα. Ο Βενιαμίν από την Τουντελά θεωρείται ο πρώτος Ευρωπαϊκός περιηγητής που ταξίδευσε από την Ευρώπη στη Μέση Ανατολή , επισκέπτοντας τις 3 ηπείρους, την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική.