ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΤΗΣ ΦΩΚΙΔΑΣ- Ο ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΝΤΕΛΑ, Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗ ΦΩΚΙΔΑ

    Προς το τέλος του Μεσαίωνα, 2 αιώνες πριν από την εποχή των Μεγάλων Ανακαλύψεων υπήρχε  ένας πρώτος και  σπουδαίος Ευρωπαϊκός περιηγητής ο        Βενιαμίν της Τουντελά , που έχει ταξιδέψει στΙς 3 Ηπείρους . Στις Ελληνικές πηγές ο περιηγητής είναι γνωστός με το όνομα Βενιαμίν Σολέδας.  Ο Βενιαμίν ήταν  Εβραίος ραβίνος από την πόλη Τουντελά της Βόρειας Ισπανίας, που ανήκε στο Βασίλειο της Ναβάρας, γεννημένος το 1130. Στη πόλη  Τουντελά υπήρχε μεγάλη εβραϊκή κοινότητα με μεγάλη ανάπτυξη των γραμμάτων και καλή εκπαίδευση των μελών της. Δεν υπάρχουν στοιχεία για την ζωή του Βενιαμίν πριν το ταξίδι του.       

   Το 1159 ( με άλλες πηγές  από 1162 ή το 1165) με αφορμή της επίσκεψης στους Αγίους Τόπους ο Βενιαμίν ξεκάνει ένα ταξίδι που διήρκεσε 10 ή κατά τις άλλες πηγές  14 χρόνια . Περνώντας από την  Γαλλία, Ιταλία , Ελλάδα, Κύπρο, Βυζάντιο, Συρία ,  Λίβανο , Πλαστίνη, Περσία και κάνοντας τον απόπλου της Αραβικής Χερσονήσου  διαμέσου Αιγύπτου , Σικελίας και Βόρειας Αφρικής επιστρέφει το 1173 στην Ισπανία.

   
   Οι μελετητές του έργου του πιστεύουν  ότι ο Βενιαμίν μπορεί να είχε εμπορικό κίνητρο καθώς και θρησκευτικό. Αρκετές φορές  η περιγραφή του δείχνει το ενδιαφέρον του για το εμπόριο κοραλλιών, ίσως ήταν επαγγελματίας έμπορος πολύτιμων λίθων . Από την άλλη πλευρά, μπορεί να είχε σκοπό να καταγράψει τις εβραϊκές κοινότητες καθ 'οδόν  προς τους Άγιους Τόπους για να δώσει έναν οδηγό όπου θα μπορούσε να βρεθεί φιλοξενία για τους Εβραίους που ταξιδεύουν στους Αγίους Τόπους ή για εκείνους που φεύγουν από την καταπίεση αλλού. Σταματούσε συχνά, συναντώντας ανθρώπους, επισκεπτόταν μέρη, περιγράφοντας τα επαγγέλματα και δίνοντας δημογραφική καταμέτρηση των Εβραίων σε κάθε πόλη και χώρα που επισκέφθηκε . Ο Βενιαμίν παρείχε τις δικές του εκτιμήσεις για τους διάφορους πολιτισμούς που συνάντησε και, μερικές φορές, επέσυρε παραλληλισμούς μεταξύ των τελωνείων που συνάντησε. Μετά από το ταξίδι στη Γαλλία και φτάνοντας στην Ιταλία παρέμεινε αρκετό καιρό στη Ρώμη όπου είχε αρκετές συναντήσεις με τον Πάπα Αλέξανδρο τον 3ο . 

   

   Από τη Ρώμη  ταξιδεύει στη  Νάπολη , Τάραντο και από το Μπρίντιζι περνάει στη Κέρκυρα και ξεκινάει το ταξίδι του στην Ελλάδα. Από την  Κέρκυρα φτάνει στην Άρτα και μετά στη Πάτρα, όπου διαμένει μερικές μέρες μελετώντας την αρχιτεκτονική της πόλης. Με το καράβι φτάνει στη Ναύπακτο όπου καταγράφει την εβραϊκή κοινότητα. Μετά από 1,5 μέρα ταξίδι ο Βενιαμίν Σολεδάς φτάνει στη Φωκίδα στο χωριό  Χρισσό, που κτίστηκε στη θέση της αρχαίας πόλης των Φωκαιών της Κρίσσας. Παραμένει στο χωριό το πιο πιθανό 2 μέρες, καταγράφει την εβραϊκή κοινότητα του Χρισσού, που αριθμούσε 200 ανθρώπους. Ενημερώνεται για την καλλιέργεια της γης τους στο Παρνασσό από τους επικεφαλής της κοινότητας τους R.Solomon, R.Chaym και τον R.Jedaish. Από το Χρισσό πηγαίνει στη Κόρινθο και από κει  στις Θήβες, όπου ζούσε η μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα στην  Βυζαντινή Αυτοκρατορία μετά την Κωνσταντινούπολη και αριθμούσε 2.000 ανθρώπους. Αναφέρει για την κοινότητα Θηβών, ότι αποτελείται απο εξαιρετικούς υφαντουργούς μεταξιού. Μετά τη Θήβα ο Βενιαμίν Σολεδάς επισκέφτηκε την Χαλκίδα και αργότερα ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη.  Εκεί κατέγραψε την κοινότητα που αριθμούσε 500 άτομα που ασχολιόταν με την επεξεργασία του μεταξιού. Πριν φύγει για την Δράμα ο Βενιαμίν εξερεύνησε την Θεσσαλονίκη, που την χαρακτήρισε ως μεγάλη πόλη. Μετά τη Δράμα και τον Άβυδο στον Ελλήσποντο, φτάνει στη Κωνσταντινούπολη. Ο Βενιαμίν Σολεδάδ εντυπωσιάζεται από την Πόλη, περιγράφει με θαυμασμό τα παλάτια των αυτοκρατόρων, την Αγιά Σοφία, τον Ιππόδρομο. Επισκέπτεται τον Μαρμαρά που μένουν 2.500 Εβραίοι και όπως πάντα καταγράφει κάθε λεπτομέρεια από την καθημερινότητα τους.

Το βιβλίο του Βενιαμίν Σολεδάς για πολλούς αιώνες παρέμενε η μόνη πηγή πληροφοριών για την ζωή των Εβραίων υπηκόων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.   

   

   Η επίσκεψή του στα ερείπια έξω από τη Μουσούλη του Ιράκ είναι μια από τις πρώτες ακριβείς περιγραφές του τόπου της αρχαίας πόλης Nineveh , πρωτεύουσας του Ασσυριακού βασιλείου. Επισκέφτηκε συνολικά 300 πόλεις, συμπεριλαμβανομένων πολλών σημαντικών στην εβραϊκή ιστορία, όπως η Susa, η Sura και η Pumbedita. Επιπλέον, συγκέντρωσε πληροφορίες για πολλούς άλλους τομείς στους οποίους άκουσε τα ταξίδια του, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και του Θιβέτ. Κατέγραψε  λεπτομέρειες για πολιτισμούς όπως ο Al-Hashishin, οι καπνιστές κάνναβης, που δεν ήταν γνωστή στη Δυτική Ευρώπη.  Περιέγραψε τα χρόνια του στο εξωτερικό σε ένα βιβλίο, το Ταξίδι του Βενιαμίν (מסעות בנימין, Masa'ot Binyamin, επίσης γνωστό ως ספר המסעות, Sefer ha-Masa'ot, The Book of Travels), το οποίο περιγράφει τις χώρες που επισκέφθηκε, με έμφαση στις εβραϊκές κοινότητες, συμπεριλαμβανομένου του συνολικού πληθυσμού τους και των ονομάτων των σημαντικών κοινοτικών ηγετών. Περιέγραψε επίσης τα έθιμα του τοπικού πληθυσμού, τόσο Εβραίων όσο και μη, με έμφαση την αστική ζωή. Στις σημειώσεις του, ο Βενιαμίν της  Τουντελά  περιγράφει με μεγάλο ενθουσιασμό τη Βαγδάτη, σημειώνοντας ιδιαίτερα τη δεξιοτεχνία του Χαλίφη. Συχνά γράφει για το σεβασμό και την αλληλεπίδραση που συναντά ανάμεσα στον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ.  Έδωσε λεπτομερείς περιγραφές για τοποθεσίες και ορόσημα που συνάντησε  κατά μήκος του δρόμου του, καθώς και για σημαντικά κτίρια και αγορές.  Στα ταξίδια του περιέγραψε μια σημαντική εβραϊκή κοινότητα κάπου γύρω από την σύγχρονη Αιθιοπία. Ο Βενιαμίν από την Τουντελά  επέστρεψε το 1173 στην Ιβηρική Χερσόνησο και πέθανε την ίδια χρονιά στην Καστίλη.

    100 χρόνια πριν τον Μάρκο Πόλο ο Βενιαμίν Σολεδάδ εξερευνά την Δυτική Ασία και Μέση Ανατολή. Επισκέπτεται  κάθε εβραϊκή κοινότητα στο δρόμου του κάνοντας λεπτομερής περιγραφή της καθημερινότητας και των εθίμων των Εβραίων. Η περιγραφή του ταξιδιού του Βενιαμίν της  Τουντελά είναι ένα σημαντικό έργο όχι μόνο ως περιγραφή των εβραϊκών κοινοτήτων, αλλά και ως αξιόπιστη πηγή για τη γεωγραφία και την εθνογραφία του Μεσαίωνα. Μερικοί σύγχρονοι ιστορικοί πιστώνουν στον περιηγητή τις πρώτες ακριβείς περιγραφές της καθημερινής ζωής του Μεσαίωνα στην Μέση Ανατολή . Αρχικά γραμμένο στα Εβραϊκά, το βιβλίο για το ταξίδι του μεταφράστηκε στα Λατινικά και αργότερα μεταφράστηκε στις περισσότερες μεγάλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Το έργο του έλαβε  μεγάλη προσοχή από τους αναγεννησιακούς μελετητές τον 16ο αιώνα. Ο Βενιαμίν από την Τουντελά θεωρείται ο πρώτος Ευρωπαϊκός περιηγητής που ταξίδευσε από την Ευρώπη στη Μέση Ανατολή , επισκέπτοντας τις 3 ηπείρους, την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική.

                                                            

                                                             

                                                             

                                                         

ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΤΗΣ ΦΩΚΙΔΑΣ- ΛΟΥΙ ΝΤΥΠΡΕ , ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΠΟΥ ΑΠΑΘΑΝΑΤΗΣΕ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΤΩΝ ΣΑΛΩΝΩΝ.

   Σε κάθε κάτοικο της Φωκίδας είναι γνωστή η λιθογραφία του Λουί  Ντυπρέ « Ο Γιάννης  Μητρόπουλος ανεβάζει το λάβαρo της Επανάστασης στο Κάστρο των Σαλώνων»  καθώς το μπρούτζινο άγαλμα του κοσμεί την είσοδο στην σημερινή Άμφισσα.  Ελάχιστοι όμως  ξέρουν ότι ο Ντυπρέ δεν ήταν παρόν ο ίδιος στα  ηρωικά γεγονότα του Απελευθερωτικού Αγώνα των Ελλήνων του 1821.

  

   Σχεδόν τίποτα δεν είναι γνωστό για τα παιδικά χρόνια του Ντυπρέ πέρα από  την ημερομηνία  γέννησης του στις 9/1/1789 στις Βερσαλλίες .  Η ζωή του και η εξέλιξη του, από την εφηβεία μέχρι τα 23 του χρόνια είναι άρρηκτα  συνδεδεμένη με τον  Ναπολέοντα. Έφηβος ακόμα, ο Ντυπρέ εισάγεται στη Σχολή Ζωγραφικής που διευθύνει ο προσωπικός ζωγράφος του Ναπολέοντα, Ζαν-Λουί Νταβίντ . Εκεί γνωρίζεται με τον θείο του Γαλλικού Αυτοκράτορα, τον Καρδινάλιο και Επίσκοπο της Λυών, Josef Flesh. Ο καρδινάλιος, γνωστός μαικήνας και πολιτικός, ξεχώρισε τον Λουί και τον στέλνει στο Κασσελ, στην αυλή του Ιερώνυμου Βοναπάρτη, αδελφού του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, βασιλιά της Βεστφαλίας. Ο Ντυπρέ  ακονίζει την τέχνη του στο Κασσελ με αποτέλεσμα ο Βασιλιάς τον ανακηρύσσει αυλικό ζωγράφο στο πρώτο χρόνο της παραμονής του εκεί. 

   

  Το 1813 φεύγοντας από το Κασσελ, ο Ντυπρέ πηγαίνει στη Ρώμη, μετά στη Νάπολη και ξανά στη Ρώμη, περιηγείται την Ιταλία μέχρι το 1819,  μελετάει και αντιγράφει μνημεία, αγγειογραφίες και τελειοποιεί την τέχνη της προσωπογραφίας όπως και την ζωγραφική των τοπίων.  Εκεί μεγαλώνει η αγάπη του για την αρχαία τέχνη, για την Αρχαία Ελλάδα και την  Αρχαία Ρώμη. Για αυτό με ενθουσιασμό δέχεται το 1819 την πρόταση των τριών νεαρών Άγγλων περιηγητών, των Heyet, Hay και  Viwian να τους συνοδέψει στο ταξίδι τους στην Ελλάδα, εκτελώντας «χρέη» ζωγράφου.  Στον πρώτο σταθμό της περιοδείας του, την Κέρκυρα ο Ντυπρέ εντυπωσιάζεται από το νησί των Φαιάκων και το εξερευνά εξονυχιστικά, όπου εκεί γνωρίζει και τους πολεμιστές Σουλιώτες, συνομιλεί μαζί τους και νιώθει έντονη επιθυμία να τους ζωγραφίσει, πράγμα μου πραγματοποιεί. Ο Ντυπρέ τότε έμαθε για την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, ήξερε από πριν  για τον αγώνα των Σουλιωτών κατά τον Αλί Πασά των Ιωαννίνων. Αυτά τα σκίτσα των Σουλιωτών, του φέρνουν φήμη μεταξύ των Άγγλων αξιωματικών του στρατού κατοχής της Κέρκυρας εκείνης της εποχής. Οι Άγγλοι αξιωματικοί που τότε διαπραγματεύονται με τον Αλί Πασά την παράδοση της Πάργας παίρνουν τον Ντυπρέ  μαζί τους στις διαπραγματεύσεις στη λίμνη Βουθρωτού. Εκεί έχει την  ευκαιρία να ζωγραφίσει κρυφά τον Αλί Πασά, όταν  πάει για κυνήγι  σε μια βάρκα και μετά από την συναίνεση του, ο Ντυπρέ ζωγραφίσει τα δυο εγγόνια του ηγεμόνα των Ιωαννίνων. Μετά από τα δραματικά γεγονότα που ακολούθησαν με την παράδοση της Πάργας στους Τούρκους, τα φιλελληνικά αισθήματα του Ντυπρέ μεγαλώνουν. 

   Συνεχίζει το ταξίδι του στην  Ήπειρο, Θεσσαλία , Στερεά Ελλάδα , περνάει από τα Σάλωνα, τους Δελφούς, όπου ζωγραφίσει την Κασταλία πηγή  και φτάνει στην Αθήνα όπου και παραμένει αρκετές μέρες ζωγραφίζοντας την Ακρόπολη, τα περίχωρα και πολλές προσωπογραφίες των Ελλήνων . Συνεχίζει στα νησιά του Σαρωνικού και μετά αποχωρίζεται τους Άγγλους συνοδοιπόρους του και πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη. Αποκεί με την πρόσκληση του Μιχαήλ Σούτσου, του ηγεμόνα της Μολδαβίας πηγαίνει στο Βουκουρέστι. Το 1820 επιστρέφει στη Ρώμη. 

   

   Εκδίδει τα έργα του μετά από το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, το 1825 στο μνημειώδες ταξιδιωτικό χρονικό « Voyage a Athenes et a Constantinople ou collection de portraits”. Το έργο του συμπεριλαμβάνει 40 έγχρωμες λιθογραφίες, 11 βινιέτες και ο γνωστός του πίνακας της άλωσης του κάστρου των Σαλώνων είναι εκεί , ζωγραφισμένος το 1824, προφανώς από την φαντασία του καλλιτέχνη. Μετά από το θάνατο του Ντυπρέ εκδίδεται άλλο ένα μικρό άλμπουμ Album Grec με 10 ασπρόμαυρες λιθογραφίες. Ο ζωγράφος πεθαίνει στις 12 /10/ 1837  στο Παρίσι και τάφηκε στο κοιμητήριο του Montparnasse με μια όμορφη προτομή του.  Δυστυχώς ο τάφος του και η προτομή δεν σώζονται σήμερα.  

   

   Ο Λουί Ντυπρέ, παρόλο που δεν συμμετείχε στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, λόγω των έργων του, των προσωπογραφιών των μελλοντικών πρωταγωνιστών του Αγώνα  και του συνοδευτικού  κείμενου εμπνευσμένο από πολύ έντονα φιλελληνικά αισθήματα θεωρείται Φιλέλληνας.