НЕИЗВЕСТНОЕ О ФОКИДЕ: КАК СВЯЗАНЫ ФОКИДА, ПАДЕНИЕ ТРОИ И ПЕРВОЕ ОПИСАНИЕ СПОРТИВНОГО СОСТЯЗАНИЯ? ЧЕРЕЗ ЭПЕЯ ФОКИЙЦА-СОЗДАТЕЛЯ ТРОЯНСКОГО КОНЯ!

 «Фокиец Эпей, родом с Парнаса, при помощи Афины Паллады создал “беременную” (наполненную воинами) деревянную лошадь».

— Еврипид

Эпей был сыном Панопея (или Панопеяса), мифического героя города Панопы — древнего полиса в Фокиде — и внуком Фока. Таким образом, он считался истинным фокейцем и часто упоминался в античных источниках как один из самых выдающихся героев, которых Фокида дала Троянской войне. Его имя навсегда связалось с хитростью и техническим гением — качествами, которые древние греки нередко приписывали Фокиде, земле тайн и священной силы, расположенной неподалёку от Дельф.

С юных лет Эпей занимался обработкой дерева, ведь соседний Парнас изобиловал лесами. Так он рано овладел искусством деревообработки и приобрёл архитектурные знания. Ещё молодым он создал деревянную статую бога Гермеса в Аргосе. Вместе со своими спутниками — Схедием и Эпистрофом — он участвовал в Троянской экспедиции, командуя тридцатью фокейскими кораблями.

Помимо мастерства в ремесле, Эпей отличался выдающейся физической силой — его считали лучшим   кулачным бойцом в войске ахейцев. Хотя в сражениях он не проявил особой воинской доблести, прославился ловкостью и техническим умением. На погребальных играх в честь Патрокла он одержал победу в состязании по кулачному бою, победив Эвриала, сына Микистея из Аргоса.

Гомер описывает, как Эпей одним ударом повалил противника на землю, покрытого кровью и потерявшего сознание, после чего поднял его на руки и передал товарищам. Это яркое описание считается первым письменным свидетельством спортивного состязания в истории, а также прообразом идеала «честного соревнования». Эпей участвовал и в погребальных играх по случаю смерти Ахилла, где победил Акама, сына Тесея.

Однако главным его достижением стало создание Троянского коня. С помощью богини Афины — которая впервые подсказала идею Одиссею — Эпей построил деревянного коня, ставшего самым знаменитым военным обманом античности. Троянский конь представлял собой колоссальное деревянное сооружение, полое внутри, чтобы вместить лучших греческих воинов — среди них Одиссея, Менелая, Диомеда и Неоптолема.

По словам Гомера, для его постройки было срублено около двух тысяч деревьев с горы Ида в Троаде. Гигантская конструкция имела потайные отверстия и двери, искусно замаскированные, чтобы не были видны стыки. В зависимости от источника, внутри помещалось от 12 до 50 ахейских воинов. Конь был настолько высок, что первый воин, спрыгнувший наружу — Эхиoн, сын Порфеуса — погиб, упав на землю.

Большинство источников утверждает, что Эпей находился внутри коня, поскольку знал устройство механизма и способ открытия дверей. Другие же говорят, что именно он лично подвёл коня к стенам Трои. Эпей считается главным архитектором этой машины, сочетавшим мастерство плотника, инженерные знания и стратегическое мышление. После падения Трои его чествовали как местного героя в Панопее и окрестностях.

Слава Эпея распространилась по всему греческому миру после окончания войны. Его имя встречается около 80 раз у различных античных авторов, помимо Гомера. Еврипид посвятил ему целую трагедию под названием «Эпей», к сожалению, не сохранившуюся. В «Троянках» Еврипид писал:

«Фокиец Эпей, родом с Парнаса, при помощи Афины Паллады создал “беременную” (наполненную воинами) деревянную лошадь».

Платон упоминает его в «Государстве», а Лукиан в «Истинной истории» описывает кулачный бой Эпея с египтянином Арием в подземном мире. В Дельфийском оракуле находилась картина знаменитого художника Полигнота, изображавшая Эпея, рушащего стены Трои — символическое воплощение разрушения города.

Из Вергилия мы узнаём о судьбе героя после падения Трои. Во время возвращения фокейских кораблей, следуя за флотом Нестора, Эпей попал в сильный шторм, который отбросил его судно к берегам Нижней Италии. Там, в заливе Таранто, он основал город Метапонт. Он построил храм, посвящённый богине Афине Палладе — своей покровительнице — и поместил там железные инструменты, с помощью которых создал Троянского коня. Эпей жил близ Фурий и, по преданию, считается основателем города Пиза.

Создание Троянского коня навсегда закрепило за Эпеем славу одного из самых легендарных героев Фокиды. Истинный сын своей земли, он вошёл в историю не воинской доблестью, а гением инженера и изобретателя, вершиной которого стало создание Троянского коня. Благодаря ему Фокида подарила Греции изобретение, которое положило конец Трое.

                                    

                                        

                                     

ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΤΗΣ ΦΩΚΙΔΑΣ : ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ Η ΦΩΚΙΔΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΤΡΟΙΑΣ, ΤΟ "ΕΥ ΑΓΩΝΙΖΕΣΘΑΙ" ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΓΕΓΟΝΟΣ? ΜΕ ΤΟΝ ΕΠΕΙΟ ΤΟΝ ΦΩΚΕΥΣ, ΤΟΝ ΘΡΥΛΙΚΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗ ΤΟΝ ΔΟΥΡΕΙΟΥ ΙΠΠΟΥ!

      «ο Φωκεύς Επειός, από τα μέρη του Παρνασσού, με τη βοήθεια της Παλλάδος Αθηνάς, κατασκεύασε τον ‘έγκυο’ (με πολεμιστές) ξύλινο ίππο»

     Ευριπίδης

Ο Επειός ήταν γιος του Πανοπέα (ή Πανοπέως), μυθικού ήρωα της Πανόπης — πόλης της αρχαίας Φωκίδας — και εγγονός του Φώκου. Έτσι, θεωρείται γνήσιος Φωκεύς και μνημονεύεται συχνά στις αρχαίες πηγές ως ένας από τους σημαντικότερους ήρωες που πρόσφερε η Φωκίδα στον Τρωικό Πόλεμο. Το όνομά του έμεινε συνδεδεμένο με την πανουργία και την τεχνική ευφυΐα — χαρακτηριστικά που οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν συχνά στη Φωκίδα, γη μυστηρίου και ιερής δύναμης, κοντά στους Δελφούς.

 

Από νεαρή ηλικία ο Επειός ασχολούνταν με ξύλινες κατασκευές, καθώς ο Παρνασσός πρόσφερε άφθονη ξυλεία. Έτσι ανέπτυξε από νωρίς την τέχνη της ξυλουργικής και απέκτησε αρχιτεκτονικές γνώσεις. Νέος ακόμη, φιλοτέχνησε το ξύλινο άγαλμα του θεού Ερμή στο Άργος. Μαζί με τους συντρόφους του, τον Σχεδίο και τον Επίστροφο, συμμετείχαν στην Τρωική Εκστρατεία με τριάντα φωκικά πλοία.

 

Εκτός από την κατασκευαστική του δεινότητα, ο Επειός διέθετε και εξαιρετική σωματική δύναμη — θεωρούνταν ο καλύτερος πυγμάχος του στρατεύματος των Αχαιών. Παρότι δεν διακρίθηκε ιδιαίτερα για πολεμική ανδρεία, έγινε γνωστός για τη δεξιοτεχνία και την τεχνική του ικανότητα. Στους ταφικούς αγώνες προς τιμήν του Πάτροκλου, αναδείχθηκε νικητής στον αγώνα πυγμαχίας, νικώντας τον Ευρύαλο, γιο του Μηκιστέα από το Άργος.

 

Ο Όμηρος περιγράφει πως ο Επειός, με μία μόνο γροθιά, έριξε τον αντίπαλό του αιμόφυρτο και αναίσθητο, και αμέσως τον σήκωσε στα χέρια για να τον παραδώσει στους συντρόφους του. Αυτή η γλαφυρή περιγραφή θεωρείται η πρώτη γραπτή αναφορά αθλητικού γεγονότος στην ιστορία, καθώς και της έννοιας του «Εὖ ἀγωνίζεσθαι». Ο Επειός συμμετείχε επίσης στους ταφικούς αγώνες για τον θάνατο του Αχιλλέα, όπου νίκησε τον Ακάμα, γιο του Θησέα.

 

Το μεγαλύτερο όμως επίτευγμά του ήταν η κατασκευή του Δούρειου Ίππου. Με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς — που έδωσε πρώτη την ιδέα στον Οδυσσέα — ο Επειός δημιούργησε το ξύλινο άλογο, το πιο διάσημο τέχνασμα της Τρωικής Εκστρατείας. Ο Δούρειος Ίππος ήταν κολοσσιαία ξύλινη κατασκευή, κούφια στο εσωτερικό, ώστε να χωράει μέσα της τους καλύτερους Έλληνες πολεμιστές (ανάμεσά τους ο Οδυσσέας, ο Μενέλαος, ο Διομήδης και ο Νεοπτόλεμος).

 

Σύμφωνα με τον Όμηρο, για την κατασκευή του κόπηκαν περίπου 2.000 δέντρα από το βουνό Ίδη της Τροίας. Η επιβλητική αυτή μηχανή είχε κρυφά ανοίγματα και θύρες, περίτεχνα καλυμμένες ώστε να μη διακρίνονται οι αρμοί τους. Ανάλογα με την πηγή, στο εσωτερικό του χωρούσαν από 12 έως 50 Αχαιούς πολεμιστές. Ήταν τόσο ψηλή κατασκευή που ο πρώτος πολεμιστής που πήδηξε έξω, ο Εχίων του Πόρθεως, σκοτώθηκε πέφτοντας στο έδαφος.

 

Οι περισσότερες πηγές αναφέρουν πως ο Επειός βρισκόταν μέσα στον Ίππο, καθώς γνώριζε τον μηχανισμό και τον τρόπο ανοίγματος των θυρών. Άλλες πηγές υποστηρίζουν ότι οδήγησε ο ίδιος τον Δούρειο Ίππο στα τείχη της Τροίας. Θεωρείται ο κύριος αρχιτέκτονας της κατασκευής, συνδυάζοντας ξυλεία, μηχανική γνώση και στρατηγική σύλληψη. Μετά την Άλωση της Τροίας, ο Επειός τιμήθηκε στην Πανοπέα και στη γύρω περιοχή ως τοπικός ήρωας.

 

Η φήμη του εξαπλώθηκε μετά το τέλος του πολέμου. Το όνομά του αναφέρεται περίπου 80 φορές από διάφορους αρχαίους συγγραφείς, πέραν του Ομήρου. Ο Ευριπίδης του αφιέρωσε ολόκληρη τραγωδία, με τίτλο «Επειός», η οποία δυστυχώς δεν σώζεται. Στις "Τρωάδες", ο Ευριπίδης γράφει:

 

> «Ὁ γὰρ Παρνάσιος Φωκεύς Ἐπεῖος μηχαναῖσι Παλλάδος ἐγκύμον ἵππον τεύχεων συναρμόσας»

> δηλαδή,«ο Φωκεύς Επειός, από τα μέρη του Παρνασσού, με τη βοήθεια της Παλλάδος Αθηνάς, κατασκεύασε τον ‘έγκυο’ (με πολεμιστές) ξύλινο ίππο».

 

Ο Πλάτωνας τον αναφέρει στην "Πολιτεία", ενώ ο Λουκιανός, στην "Αληθινή Ιστορία", περιγράφει έναν πυγμαχικό αγώνα του Επείου με τον Αιγύπτιο Άρειο στον Κάτω Κόσμο. Στο Μαντείο των Δελφών υπήρχε πίνακας του περίφημου ζωγράφου Πολυγνώτου, που απεικόνιζε αλληγορικά τον Επείο να γκρεμίζει τα τείχη της Τροίας.

 

Από τον Βιργίλιο μαθαίνουμε για την τύχη του ήρωα μετά την Άλωση. Κατά την επιστροφή των φωκικών πλοίων, ενώ ακολουθούσε τον στόλο του Νέστορα, ξέσπασε σφοδρή τρικυμία που παρέσυρε το πλοίο του ως την Κάτω Ιταλία. Εκεί, στον κόλπο του Τάραντα, ίδρυσε την πόλη Μεταπόντιο. Ανήγειρε ναό αφιερωμένο στην Αθηνά Παλλάδα — την προστάτιδά του — και αφιέρωσε εκεί τα σιδερένια εργαλεία με τα οποία είχε κατασκευάσει τον Δούρειο Ίππο. Έζησε κοντά στους Θούριους και, σύμφωνα με αστικό μύθο, θεωρείται ιδρυτής της πόλης της Πίζας.

 

Η κατασκευή του Δούρειου Ίππου καθιέρωσε τον Επείο ως έναν από τους πλέον θρυλικούς ήρωες της Φωκίδας. Γνήσιος απόγονος της φωκικής γης, έμεινε στην ιστορία όχι για την πολεμική του ανδρεία, αλλά για την τεχνική του ιδιοφυΐα και την ευρηματικότητά του — αρετές που κορυφώθηκαν με τη δημιουργία του Δούρειου Ίππου. Μέσα από αυτόν, η Φωκίδα χάρισε στην Ελλάδα το τέχνασμα που έφερε το τέλος της Τροίας.